:: نامه یک فرماندار به امام صادق علیه السلام و پاسخ آنحضرت ::
نجاشی از چهره های شایسته و با ایمان است، قدرت او را مست نکرد و به آفت غرور و غفلت و خودکامگی گرفتارش نساخت. عبدالله بن سلمان نوفلی آورده است که:
در محضر حضرت صادق علیه السلام بودم که غلام و پیام رسان نجاشی وارد شد و نامه فرماندار اهواز را به محضر آن حضرت تقدیم داشت که اینگونه بود:
بسم الله الرحمن الرحیم
خداوند به سرورم طول عمر عنایت فرموده و مرا فدای او گرداند و هرگز مبادا که ناخوشایندی برای شما بنگرم ان شاء الله. و خدای برآورنده این دعا و توانای بر این خواسته است.
اما بعد:
سرورم! من به فرمانداری اهواز مبتلا شده ام اگر این را برایم خیر و مصلحت می دانید تقاضا می کنم برنامه کار و حدود و مقررات آن را برایم ترسیم و تعیین فرمایید تا من با تمسک بدان و با عمل براساس آن به خدا و پیامبر نزدیک گردم.
تقاضایم این است که آنچه را برای من وظیفه می دانید و عمل بدان را شایسته می نگرید به طور فشرده برایم مرقوم دارید تا برایم روشن بشود که چگونه بذل و بخشش کنم؟
زکات را در کجا مصرف نمایم و به چه کسی بدهم؟ با چه کسانی مأنوس شوم و به چه کسانی اعتماد کنم و بگروم؟
رازها و اسرار خویشتن را به چه کسانی بسپارم؟ و ...
سرورم! شما حجت خدا هستید و امین او در روی زمین، نعمت خدا برای همیشه بر شما مستدام باد!
فرماندار اهواز
نجاشی
پاسخ ششمین امام معصوم به فرماندار اهواز
بسم الله الرحمن الرحیم
خدای تو را مورد لطف و عنایت خویش قرار داده و تحت رعایت خویش حفظ کند، چرا که اوست که تنها توانا بر این کار است.
اما بعد:
سفیر تو نامه ات را برای من آورد آن را خواندم و نظرت را با خواسته ات دریافت داشتم و بر این اندیشه ام که تو به ولایت و حکومت اهواز مبتلا شده ای.
این فرمانداری و پست تو هم مرا شادمان نمود و هم اندوهگین، اینک به یاری خدا دلایل هر دو را برایت می نویسم.
دلایل شادمانی :
اما خوشحالی و سرورم از آن جهت است که بدان امید هستم که خداوند گرفتاری و رنج یکی از دوستان دودمان محمد صلی الله علیه و آله و سلم را به وسیله تو برطرف و آنان را به سبب تو عزیز و سربلند ، برهنه ای را بپوشاند و ناتوانی را توانا گرداند و آتش تفرقه و پراکندگیشان را به وسیله تو خاموش سازد،اینها مرا شادمان می سازد.
دلایل اندوهگینی :
اما آنچه اندوهگینم می سازد و بر تو نگرانم می کند این است که در اوج قدرت و ریاست ،بر دوستی از اهل بیت سخت بگیری و آنگاه بوی بهشت به مشامت نرسد.
من آنچه را خواسته ای فشرده آن را برایت می نگارم تا اگر بدان عمل کنی و از حدود و مرزهای آن تجاوز نکنی در زندگی و دیداری ات به سلامت بمانی،ان شاء الله.
هان ای عبدالله! بنده خدا ! پدرم از پدران گرانقدرش و آنان از امیرالمؤمنین و او نیز از پیامبر خدا روایت فرمود که:
« هرکس از برادر مؤمن خویش مشورت و تبادل نظر بخواهد و با او مشورت کند اما وی صلاح او را نگوید، خداوند عقل را از او سلب می کند.»
بر این اساس من به تو انسان حقجویی که دیدگاه مرا خواسته ای، رأی و نظرم را باز می گویم اگر عمل کنی از آنچه تو را می ترساند، نجات یابی:
1- هان عبدالله! آگاه باش که نجات تو در گرو حفظ خونها و اذیت نکردن دوستان خدا و مدارا نمودن با مردم و زیردستان و معاشرت شایسته با آنان و با نرمش در اوج قدرت و مدارای با مافوق و فرستادگان اوست.
همواره از خوزی اهواز بر حذر باش چرا که پدرم از پدرانش و آنان ازامیرالمؤمنان علیه السلام آورده اند که:
« لا یثبت الایمان فی قلب یهودی و لا خوزی.
ایمان در قلب یهودی و خوزی تثبیت نمی گردد. »
2- اما کسی که تو باید با او مأنوس باشی و به او اعتماد و اطمینان نمایی و کارهایت را به او واگذار کنی، باید چنین فردی یک شیعه امین و درستکار و پرواپیشه و موافق مذهب و راه و رسم تو باشد، از این رو یارانت را بشناس و هر دو گروه را آزمایش نما آنگاه که در آنها رشد و هدایت یافتی دیگر خود می دانی.
3- از دادن جایزه و هدیه به شاعران چاپلوس یا متملقان و گزافه گویان و پرده دران و عناصر بی محتوایی که بسان دلقکها عمل می کنند بپرهیز و همانندش را در راه خدا بده.
جایزه ها و بخششها و نشانها و مدالهایت به افسران، درجه داران، فرماندهان، سفیران، نزدیکان، نامه رسانان و رازداران نگهبانان و سربازان، باید تنها برای خدا و در جهت خشنودی او باشد.
4- بخششها و صدقه ها و هزینه سفر حج و لباس نماز و هدیه و صله ات در راه خدا و همه از بهترین و پاکترین کسب مال تو باشد. کوشش کن که طلا و نقره ای ذخیره نسازی تا از آنان باشی که این آیه شریفه هشدار می دهد:
« والذین یکنرون الذهب و الفضه و لا ینفقونها فی سبیل الله فبشرهم ... .»
و هرگز حلوا و زیادی غذاهایی را نادیده نگیر که بر شکمهای گرسنه مصرف می کنی چرا که به سبب آن غضب و خشم خدا را فرو می نشانی.
و هشدار که از پدرم و او از پدرانش و آنان از امیرالمؤمنین علیه السلام شنیده اند که: پیامبر گرامی به یارانش می فرمود:
« کسی که خود سیر بخوابد و همسایه اش گرسنه باشد، به خدا و روز رستاخیز ایمان نیاورده است.»
پس گفتند: « ای پیامبر خدا ! اگر چنین باشد ما گرفتار هلاکت شده ایم.»
که فرمود: « از مازاد بر مصرف و زیادی خرما و روزیتان و نیز لباسهای اضافی خویش به نیازمندان هدیه کنید و با این کمک و ایثار، خشم خدا را فرو نشانید.»
عبدالله ! من تو را از بی اعتباری دنیا و سستی آن و بر آنچه نسبت به گذشتگان و پیروانشان از آن رفته است،آگاه می سازم.
پدرم روایت فرمود که: آنگاه که امام حسین علیه السلام به سوی کوفه، حرکت کرد، ابن عباس آمد و گفت: « به حق خویشاوندی سوگندت می دهم که مبادا شما همان شهیدی باشی که پیامبر خبر داده است که در کربلا به خون می غلطد.»
آن حضرت در پاسخ فرمود:
« ابن عباس! من به شهادتگاه خویش از تو آگاهترم و تنها جویای فراق این دنیای زشتی هستم که امویان ساخته اند.
پسر عباس! آیا تو را به روایتی از امیرالمؤمنان آگاه سازم که در مورد دنیا چه فرمود؟»
ابن عباس پاسخ داد: « آری پسر پیامبر!»
و آنگاه از امیرالمؤمنین علیه السلام روایت کرد که می فرمود:
من در فدک مشغول کار بودم که ناگاه زنی دلربا و بسیار جذاب به سوی من آمد همانگونه که من بیل در دست و به کار اشتغال داشتم او خود را در اوج زیبایی و شکوه به من نمایاند، چنان بود که زیباتر از زنان قریش ...
و به من گفت: « هان ای پسر ابی طالب! آماده ای مرا به عقد خویش درآوردی؟ تا تو را از زحمت کار بی نیاز سازم و به گنجهای زمین و زمان رهنمونت شوم و پادشاهی گیتی را برای همیشه به نام تو زنم و پس از تو به نام فرزندانت؟»
من از او پرسیدم: « بانو تو کیستی تا تو را از خاندانت خواستگاری نمایم ؟»
پاسخ داد: « من دنیا و زر و زیور و قدرت و شوکت آن هستم.»
تا او را شناختم گفتم:
« برو و شوهری جز من بخواه.»
برو این دام بر مرغ دگر نه!
و به کارم و بیل و مزرعه ام رو آوردم و اینگونه سرودم: لقد خاب من غرته دنیا دنیه و ماهی ان غرت قرونا بتأمل؟
اتتنا علی زی العزیز ثنیه و زینتها فی مثل تلک الشمائل
فقلت لها غری سوای فاننی عروف عن الدنیا و لست بجاهل
و ما انا والدنیا فان محمدا" احل صریعا بین تلک الجنادل
و هیهات اتتنی بالکنوز و ردها و اموال قارون و ملک القبایل
الیس جمیعا" للفناء مصیرها و یطلب من خزآنها بالطوائل
فغری سوای اننی غیر راغب بمالک من ملک و عز و تائل
فقد قنعت نفسی بما قد رزقته فشانک یا دنیا و اهل البطائل
فانی اخاف الله یوم لقائه واخشی عذابا" دائما" غیر زایل
به راستی کسی که دنیا او را فریب دهد زیانکار است
و دنیا جز فریب دهنده عصرها و نسلهای گذشته نیست.
دنیا در چهره زیباترین دختر قریش « ثنیه» نزد من آمد
که زینت و آرایشش همانند چهره های زیبارویان بزک کرده بود.
به او گفتم: برو دیگری را فریب ده
چرا که من به شگردها و فریبکاریهای تو آگاهم و از تو غافل نیستم.
راستی! من کجا و دنیا کجا؟
در حالی که پیامبر بزرگ،محمد صلی الله و علیه و آله و سلم به دنیا دل نبست و اینک از جهان رخت بربسته است.
شگفتا از فریب دنیا که گنجینه ها و زر و زیور خویش را برای من آورده بود
در حالی که اموال و ثروتهای قارون و املاک و باغات مردم را از آنان گرفته است.
مگر نه این است که ثروت تمامی آنان رو به نابودی می نهد و زراندوزان و گردآورندگان و انحصارگران ارزشهای مادی دنیا به حساب فراخوانده می شوند؟
پس تو ای دنیا ! برو جز مرا فریب ده که من به تو دل نمی بندم و به ارزشهای تو همچون باغ و ملک و آب و حکومت تو ...
من خویشتن را به آنچه خدا روزیم ساخته است قانع نموده ام و تو در شأن تبهکاران و شرارت پیشگانی.
من از خدا و روز دیدار با او می ترسم و از عذابی که همیشگی است می هراسم از این رو به تو دل نمی بندم.
پس از امیرالمؤمنان علیه السلام همه امامان نور به آن گرامی تأسی و اقتدا کردند و به همین دلیل است که نه به چیزی آلوده شدند و نه به لغزشی گرفتار آمدند که همه اینها به شما رسیده است و خداوند جایگاه آنان را والا و بلند مرتبه داشت.
بدینسان من از جانب پیامبر راستگو و تصدیق شده و درست کردار تو را به مکارم دنیا و آخرت توجه دادم.
اینک اگر به آنچه تو را در این نامه ام دعوت کردم عمل کنی،اگر به سنگینی کوهها و امواج دریاها،گناه و لغزش داشته باشی امید که به راهی بروی که خدا تو را ببخشاید و از سر لطف خویش از تو بگذرد.
هان ای عبدالله ! مبادا که انسان با ایمانی را در قلمرو حکومت بترسانی ، پدرم از پدرش و او نیز از امیرالمؤمنان علیه السلام روایت می کرد که:
« هرکس نگاه هراس آوری به فرد با ایمانی کند که او را بترساند، خداوند وی را در روزی که سایه بانی جز سایه لطف خدا نیست خواهد ترساند و تمامی اعضا و اندامهای او را به صورت ذره ذره و حشرات بیابان محشور خواهد ساخت تا به جایگاهش وارد گردد.»
و نیز پدرم از پدرانش و آنان نیز از امیرالمؤمنان علیه السلام و او از پیامبر روایت کرد که:
« هر کس گرفتاری و درماندگی فرد با ایمانی را برطرف سازد،خداوند روزی که سایه ای جز سایه لطف او نیست گرفتاریش را برطرف ساخته و در روز سخت رستاخیز به او منت می بخشد.»
و فرمود:
« کسی که حاجت و نیازی از برادر با ایمانش برآورد خدای خواسته های بسیاری که تنها یکی از آنها بهشت است برای او برآورده سازد و کسی که برادر با ایمان خویش را از برهنگی بپوشاند، خدای، او را از لباسهای بهشتی پوشانده و تا یک نخ از آن لباس اهدائیش بر تن برادر با ایمانش باقی است همواره در خشنودی خدا باشد.
و کسی که برادر مؤمن و گرسنه خویش را با غذایی سیر کند خداوند از بهترین غذاهای بهشتی او را سیر نماید.
و کسی که او را از تشنگی سیراب سازد خداوند تشنگیش را با شربت ویژه و دست نخورده بهشت رفع کند.
و کسی که برادر مؤمن خویش را خدمت کند خداوند او را به وسیله پسران پرطراوت و خوش اخلاق بهشت خدمت نموده و وی رابا دوستان پاک و پاکیزه اش همنشین گرداند.
و کسی که بار برادر با ایمان خویش رابه دوش کشد و بردارد خداوند او را بر مرکب بهشتی سوار کند و در روز رستاخیز در برابر فرشتگان مقرب بر چنین بنده ای مباهات کند.
و کسی که برای برادر با ایمانش همسری را برگزیند و وسیله ازدواج او را فراهم سازد تا برای او مونس زندگی شود و وی به آن همسر دلخوش و مأنوس گردد و پشتوانه و پشتیبان زندگیش باشد،خداوند حوریان بهشتی را به ازدواج او درآورد و او را با کسی از شایستگان و راستگویان و صدیقین که او آرزو داشته است،همنشین و مأنوس سازد.
و کسی که برادر با ایمان خویش را که حاجت و نیازی به وی دارد در منزلش دیدار کند از دیدار کنندگان خدا محسوب می گردد و بر خداست که زائر خویش را گرامی بدارد.»
عبدالله! پدرم از پدرانش و آنان از امیرالمؤمنان و او از پیامبر گرامی علیهم السلام آورده است که به یارانش می فرمود:
« هان ای مردم! کسی که به زبانش ایمان آورده اما به دل ایمان نیاورده باشد، مؤمن نیست.
هان ای مردم! لغزشهای دیگران را دنبال نکنید که هر کس در پی لغزش و اشتباه انسان با ایمانی باشد، خداوند روز رستاخیز لغزشهای وی را تعقیب و او را در عمق خانه اش رسوا سازد.»
و نیز از او آورده اند که فرمود:
« خداوند از انسان با ایمان پیمان گرفته است که رفتارش و گفتارش را تصدیق کند و با دشمن خویش انصاف به خرج دهد و خشم خود فرو نشاند مگر به دفاع از خویش در برابر اتهامات، چرا که هر مؤمنی در زندگی کوتاه دنیا زبانش را از نارواها برای آسایش جاودانه بهشت می بندد و کنترل می کند ... .»
و نیز پدران گرانقدرم از پیامبر آورده اند که فرمود:
« فرشته وحی از جانب خدا آمد و گفت: ای محمد صلی الله علیه و آله و سلم خدای سلامت می رساند و می فرماید: برای انسان با ایمان نامی از نامهای خویش (مؤمن) برگزیدم از این رو مؤمن از من است و من از مؤمن،هر کس به مؤمنی اهانت روا دارد به پیکار با من برخاسته است.»
و نیز آورده اند که فرمود:
« علی جان! تا باطن کسی را ننگری و نشناسی با او مناظره منما چرا که اگر کسی درونش خوب و پاکیزه باشد دوست خداست و خداوند دوست خویش را خوار نمی سازد ... .»
و نیز از او آورده اند که فرمود:
« کمترین مرحله کفر این است که مردی از برادران خود کلمه و سخنی را بشنود و آن را حفظ کند که روزی او را به کیفر آن رسوا سازد چنین کسانی نجات نخواهد یافت.»
و آورده اند که فرمود:
« کسی که درباره فرد با ایمانی چیزی را بگوید که با چشم دیده و یا با گوش خود شنیده است تا بدین وسیله او را نکوهش نموده و از او عیبجویی کند و او را کوچک سازد چنین کسی از همانهایی است که خدای در مورد آنان فرمود:
کسانی که دوست می دارند زشتیها را در میان مؤمنان پخش کنند برای آنان عذابی دردناک خواهد بود.»
« ان الذین یحبون ان تشیع الفاحشه فی الذین آمنوا لهم عذاب الیم.»
هان ای عبدالله! و نیز پدران گرانقدرم از نیای کبیرم پیامبر آورده اند که فرمود:
« کسی که از برادر با ایمانش سخنی بگوید و بخواهد با آن سخن او را از نظرها بیندازد خداوند او را به گناه وی مجازات کند تا دلیل آن را بیاورد و راه نجان برای خود بجوید که نخواهد توانست.
و کسی که برادر با ایمان خود را شادمان سازد پیامبر را شادمان ساخته است و کسی که پیامبر را شادمان کند خدا را شادمان ساخته.
و کسی که خدای را شادمان سازد بر اوست که وی را وارد بهشت کند.»
و تو را ای عبدالله! باز هم به پروای از خدا و انجام اطاعت او و چنگ زدن به ریسمان او و چنگ زدن به ریسمان او سفارش می کنم، کسی که به ریسمان هدایت او چنگ زند به راه راست هدایت شده است از این رو از خدا پروا کن و خشنودی هیچ کس را بر خشنودی او مقدم مدار و به جای خشنودی او مگیر.
این وصیت خدا به مردم است و جز این را نخواهد پذیرفت.
و آگاه باش که کسی به چیزی بزرگتر از تقوا موظف و نکلف نیست و این سفارش ما خاندان پیامبر است و اگر می توانی از دنیا و ارزشهای مادی چیزی را به دست نیاوری که فردا از آن سئوال شوی،چنین کن.
عبدالله ابن سلیمان آورده است که:
وقتی این نامه مبارک به نجاشی رسید و آن را مطالعه کرد،گفت:« بخدایی که جز او معبودی نیست تمام مطالب آن درست، عالی و نجات بخش است و هر کس بدان عمل کند نجات خواهد یافت.» و خود تا زنده بود می کوشید مطابق او عمل کند.
الحمد لله الّذی جعلنا من المتمسکین بولایة امیـــــــرالمومنین و الآئمّة المعصومین علیهم السّلام